گرده گل چیست؟
گرده گل به عنوان یکی از محصولات جانبی مفید زنبور عسل به شمار می آید. این گرده ها به صورت گرانول هایی است که وقتی زنبورهای کارگر بر گل ها می نشینند، گرده به بدن آننها می چسبد و زنبورها با مهارت آنها را در کیسه گرده که در پاهای عقبی قرار دارد جمع آوری می کنند و به کندو می برند. زنبور عسل این گرده ها را با شهد، عسل، و آنزیم های زنبور عسل (مانند آمیلاز و کاتالاز) ترکیب و ذخیره می کند تا برای تغذیه زنبورها، به ویژه زنبورهای نوزاد همچنین در تولید ژل رویال مصرف شوند. زنبورها با انتقال گرده گیاهان در گرده افشانی آنها نقش دارند و یکی از اهمیت های زنبوران به عنوان بخشی از زنجیره طبیعت در همین زمینه است. حتی گفته می شود که ارزش زنبور عسل برای بقای گیاهان تا بیش از 90 برابر ارزش اقتصادی محصولات آن است. رنگ گرانول های گرده به گیاه بستگی دارد و معمولاً سفید، زرد، نارنجی، قهوه ای، و گاهی قرمز یا حتی سبز و آبی هستند. زنبورداران با نصب تله های گردگیر در ورودی کندو اقدام به جمع آوری گرده های زنبور عسل می کنند.
ترکیب گرده گل
اجزای اصلی تشکیل دهنده گرده زنبور عسل کربوهیدارت ها و پروتئین ها هستند. علاوه بر این، سایر ترکیبات این محصول لیپیدها، فیبر، خاکستر، پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیوم، روی، آهن، و ترکیبات فنولی هستند. البته ترکیب شکیل دهنده گرده زنبور عسل که یکی از محصولات شناخته شده اپی تراپی است به منشأ گیاهی، منطقه جغرافیایی، فصل، میزان بارش، و خاک گیاه هم بستگی دارد. از بررسی میکروسکوپی گرده برای تشخیص نوع گیاه منشأ عسل هم استفاده می شود.
خواص بی نظیر گرده زنبور عسل
تقریباً 250 جزء برای گرده زنبور عسل ذکر شده است، شامل آمینواسیدها، لیپیدها (مانند تری گلیسریدها و فسفولیپیدها)، مواد مغذی، ویتامین ها، و فلاوونوئیدها. گرده زنبور عسل به عنوان یک مکمل غذایی مفید با ارزش غذایی تأیید شده پیشنهاد شده است. در آلمان، گرده در واقع یک داروی تأیید شده است و در چین هم برای برخی بیماری ها و حالات فیزیوپاتولوژیک مختلف به کار می رود. نقش ها و فعالیت های زیستی متعدد برای گرده گل و متابولیت های آن مشاهده شده است، مانند اثرات آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی، ضدسرطانی، ضدباکتریایی، ضدقارچی، حفاظت کبد، و ضد آترواسکلروزیس (تسلب شرایین). اثر آن بر تفویت سیستم ایمنی هم در برخی مطالعات گزارش شده است. به علاوه، خواص ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی گرده می توانند در بهبود التیام زخم مؤثر باشند. همچنین محققین نشان داده اند که این محصول در ترمیم زخم های ناشی از سوختگی می تواند به اندازه سولفادیازین نقره مفید باشد. پژوهش های انجام شده نشان داده اند که گرده زنبور عسل و عصاره های این محصول می توانند نقش هایپولیپیدمیک (کاهش چربی خون) و حفاظت کبدی داشته باشند. درنتیجه، این محصول ارزشمند اپی تراپی را می توان برای اختلالات دیس لیپیدمیک مختلف و همچنین التهاب های حاد و مزمن، دژنراسیون، و کولستاز کبدی پیشنهاد داد. کاهش علائم آزاردهنده یائسگی در خام ها هم برای گرده زنبور عسل ذکر شده است. برخی شواهد هم پیشنهاد می کنند که این ترکیب می تواند مصرف مواد مغذی را در بدن بهبود بخشد. مثلاً رت هایی که کمبود آهن داشتند، وقتی گرده به جیره شان افزوده شد 66% آهن بیشتری جذب کردند که احتمالاً به علت دارا بودن ویتامین C و بیوفلاوونوئیدها می باشد. در مطالعه دیگری هم رت های سالم که گرده گل دریافت کردند، کلسیم و فسفر بیشتری از جیره جذب کردند.
نحوه مصرف گرده زنبور عسل
گرده زنبور عسل را می تواند به سادگی همراه با خوراکی های مورد علاقه، صبحانه، و عسل یا در نوشیدنی های مختلف مانند آبمیوه ها، شیر، و اسموتی ها مصرف نمود. گفته شده که هضم پذیری این محصول با خرد شدن یا قرار گرفتن دانه های گرده در معرض آب گرم افزایش می یابد. بنابراین، مصرف گرده همراه با شربت عسل و شیر ولرم می تواند یکی از روش های مناسب باشد. البته در برخی کشورها هم گرده زنبور عسل به صورت کپسول و قرص تولید می شود. یک روش هم ترکیب بهداشتی این محصول با عسل است که تعاونی تولیدی زنبورداری کوهدشت خراسان محصول “عسل گرده” را برای سهولت مصرف و بهره بردن توأم از خواص عسل و گرده زنبور عسل برای مصرف کنندگان عزیز تولید و بسته بندی می کند.
لازم به ذکر است که افرادی که به گرده گیاهان یا نیش زنبور عسل حساسیت دارند باید از مصرف این محصول پرهیز کنند چون ممکن است در این گروه موجب علائمی، مانند خارش، تورم، مشکلات تنفسی، یا حتی شوک آنافیلاکسی شود. همچنین، این ترکیب گاهی شاید با داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین تداخل کند و در نتیجه، افرادی که چنین داروهایی مصرف می کنند نباید گرده بخورند. به علاوه، خانم های باردار یا شیرده باید از مصرف گرده زنبور عسل خودداری کنند چون شواهد و مطالعات مبنی بر سلامت مصرف این محصول برای این افراد کافی نیستند.
نگهداری گرده گل
بهترین روش برای نگهداری سالم گرده گل، نگهداری آن در فریزر است که هم از نور دور باشد و هم در دمای مناسب قرار گیرد. در مطالعه ای بر 9 نوع گرده که از چند منطقه مختلف جمع آوری شده بودند، اثر شرایط نگهداری بر ترکیب شیمیایی این نمونه ها شامل اسیدیته، رطوبت، و محتوای فیبر، خاکستر، قندهای احیا کننده، پروتئین، لیپیدها، فنول تام، و فلاوونوئیدها بررسی شد. این محققین نتیحه گرفتند که بهتر است گرده زنبور عسل در فریزر دمای C°20- نگهداری شود و ماندگاری آن در این حالت از حالت خشک شده بهتر بود.